مصطفی کرمی؛ شمس الله ایوبی؛ حسین خادمی
چکیده
به دلیل تجمع عناصر سنگین در خاک و خطرات ناشی از آن، تشخیص نوع، منشأ و پراکندگی این عناصر از اهمیت ویژهای برخوردار شده است. با توجه به اینکه مواد مادری یکی از عوامل اصلی در ارتباط با ترکیب و ویژگی خاک است، در این مطالعه به مقایسه ویژگیهای متفاوت خاکهای توسعهیافته بر روی مواد مادری متفاوت آذرین پرداخته شده است. در مجموع از ...
بیشتر
به دلیل تجمع عناصر سنگین در خاک و خطرات ناشی از آن، تشخیص نوع، منشأ و پراکندگی این عناصر از اهمیت ویژهای برخوردار شده است. با توجه به اینکه مواد مادری یکی از عوامل اصلی در ارتباط با ترکیب و ویژگی خاک است، در این مطالعه به مقایسه ویژگیهای متفاوت خاکهای توسعهیافته بر روی مواد مادری متفاوت آذرین پرداخته شده است. در مجموع از 65 نقطه خاک سطحی از عمق 10-0 سانتیمتری از منطقهای به وسعت 260 کیلومتر مربع نمونهبرداری صورت گرفت. از سنگهای غالب در منطقه تعداد 8 تا 10 نمونه سنگ و از سنگهای مادری که وسعت کمتری دارند تعداد 6 تا 8 نمونه سنگ برداشته شد. پس از آمادهسازی نمونههای خاک و سنگ، غلظت فلزات مس، روی، نیکل و کروم در نمونههای خاک روش (اسید نیتریک 5 نرمال) و سنگ روش (اسید فلوریدریک، نیتریک و کلریدریک غلیظ) پس از عصارهگیری، با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازهگیری شد. مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد نشان داد که سنگ مادری (گابرو-بازالت) بجز با سنگهای مادری گرانیت پورفیری و گرانیت با دیگر واحدهای سنگی در میزان مس کل خاک اختلاف معنیداری ندارد. براساس حد مجاز مشخص شده برای کشور ایران در منطقه مورد مطالعه از لحاظ عنصر مس آلودگی وجود ندارد؛ ولی بر اساس استاندارد کشور هلند 1/23 درصد از نمونهها آلودگی نشان میدهند؛ خاکهای توسعهیافته بر روی سنگ مادری گرانیت پورفیری در میزان غلظت روی کل با دیگر خاکهای توسعهیافته بر روی سنگهای مادری اختلاف معنیداری دارند. بر اساس حد مشخص شده در کشور هلند و ایران در غلظت روی کل در خاک به ترتیب 7/4 و 5/1 درصد از نمونهها آلودگی نشان میدهند، ولی بر اساس استاندارد کشور استرالیا آلودگی به این عنصر وجود ندارد. خاکهای توسعهیافته بر روی سنگ مادری (گابرو-بازالت) به استثنای خاکهای توسعهیافته بر روی سنگهای مادری دیوریت گابرویی و گرانیت با دیگر خاکهای توسعهیافته بر روی سنگهای مادری در میزان غلظت نیکل کل خاک اختلاف معنیداری ندارد. بر اساس حد مشخص شده در کشور هلند، استرالیا و ایران به ترتیب 8/96، 6/20 و 6/93 درصد از نمونهها در خاکهای منطقه آلودگی به عنصر نیکل دارند. همچنین خاک توسعهیافته بر روی سنگ مادری اسپیلیت-بازالت با دیگر خاکهای توسعهیافته بر روی سنگهای مادری در میزان کروم کل خاک اختلاف معنیداری دارد. 5/12 درصد از نمونهها غلظتی بیش از حداکثر غلظت مجاز کشور هلند و 8/57 درصد از نمونهها غلظتی بیش از حداکثر غلظت مجاز کشور ایران را دارند. از لحاظ غنی شدگی عناصر سنگین بعد از عنصر مس، عناصر کروم و نیکل بیشترین غنیشدگی را در خاکهای توسعهیافته بر روی مواد مادری منطقه مورد مطالعه دارند؛ همچنین همبستگی مثبت و معنیداری بین غلظت مس موجود در مواد مادری و خاکهای توسعهیافته بر روی آنها مشاهده شد که نشاندهنده درجا بودن خاکها و منشأ توارثی این عنصر در خاک است.